Η απόκρυψη ως μέσο και μεθοδολογία

Στην τελική φάση ενός έτους κορεσμένου από τριβές δεδομένων, νομική παράλυση και υποδομική εξάντληση, η έκθεση Αναστολή μεταξύ Αιτήματος και Άρνησης της Ειρήνα Βόλκοβα στην γκαλερί Μπλου Άιρις Αρτ στην Πάφο (σε προβολή έως τις 7 Ιανουαρίου 2021), δεν προσφέρει οπτική ανακούφιση, αλλά εννοιολογική φθορά. εν απεικονίζει την απώλεια — επιχειρεί τη διαδικαστική αποτυχία ως λειτουργία. Η παρέμβαση της Βόλκοβα, αυστηρή στη μορφή και εγκληματολογική στον τόνο, δεν παρουσιάζει εικόνες, αλλά σκηνοθετεί γνωσιολογικά αδιέξοδα. Αυτό που αναδύεται δεν είναι μια πολιτική της ορατότητας, αλλά της σκόπιμης απόκρυψης — εφαρμοσμένης ταυτόχρονα ως υλικό, σύνταξη και θεσμική προσομοίωση.

Το αληθινό μέσο της Βόλκοβα δεν είναι ούτε η ζωγραφική ούτε η εικόνα. Είναι η άρνηση.

Η εγκατάσταση περιστρέφεται παραπλανητικά γύρω από κάτι που αρχικά μοιάζει με πρόσβαση: μια μοναχική ελαιογραφία, σε οικείο μέγεθος, με απαλότητα τέλους του 19ου αιώνα. Με προσεκτικότερη ματιά, επιβεβαιώνεται πως πρόκειται για χειροποίητο αντίγραφο του Κορίτσι με Ροδάκινα (1887) του Βαλεντίν Σερόφ — μιας εικόνας τόσο εδραιωμένης στη ρωσική πολιτισμική μνήμη, ώστε η επανεμφάνισή της φαίνεται να υπόσχεται συνέχεια. Όμως στα χέρια της Βόλκοβα, αυτό το γνώριμο τεκμήριο γίνεται ασταθές. Απογυμνωμένο από ιστορική προστασία, επανεντάσσεται ως λανθασμένη εγγραφή σε ένα σύστημα αισθητικής μη-αναγνωσιμότητας.

Το πορτρέτο της έντεκαχρονης Βέρας Μαμόντοβα από τον Σερόφ — που έχει υμνηθεί για την αντιληπτική του αμεσότητα και συχνά διαβάζεται ως ιδρυτική χειρονομία του ρωσικού ιμπρεσιονισμού — κάποτε αποτύπωσε μια νέα σύνταξη ρεαλιστικής ζωγραφικής, χωρίς αλληγορία. Εδώ, πλαισιωμένο από καμένα επιστημολογικά θραύσματα, δεν λειτουργεί ως φόρος τιμής αλλά ως δόλωμα. εν σταθεροποιεί τον χώρο — τον αποσταθεροποιεί. Η κληρονομημένη του αθωότητα ανασχηματίζεται ως μηχανισμός παραπλάνησης μέσα σε μια ευρύτερη χορογραφία άρνησης.

Τα υπόλοιπα έργα λειτουργούν περισσότερο ως πρωτόκολλα παρά ως έργα τέχνης. Στα αριστερά της φασματικής εισβολής του Σερόφ, ένα πάνελ απαριθμεί μια ακολουθία τυπογραφικών αρνήσεων — διαδικασιακές φράσεις από μεταδεδομένα και λογισμικά ψηφιακής τεκμηρίωσης: Parent denied by censorship step, Parent expired. Bad image, Parent found: AND. Αυτά δεν είναι μεταφορές. Είναι κυριολεκτικές εγγραφές μηχανικής λογικής — γλωσσικά υπολείμματα συστημάτων που δεν αποτυγχάνουν, αλλά λειτουργούν βάσει ενσωματωμένων αποκλεισμών. Η Βόλκοβα οικειοποιείται την ψυχρή λειτουργική τους γραμματική όχι για να την κριτικάρει, αλλά για να επανεγγράψει την αισθητική της εξουσία.

Στα δεξιά, δύο καμβάδες καλυμμένοι με γραφίτη είναι μεθοδικά χαραγμένοι με πλέγματα — επιφάνειες που απορρίπτουν κάθε είσοδο στην αναπαράσταση. εν υποδηλώνουν αφαίρεση· εφαρμόζουν κρυπτογράφηση. Στην αδιαφανή τους σιωπή, θυμίζουν αυτό που ο Μπέντζαμιν Μπράτον αποκαλεί μεταοπτικές εικόνες: οπτικά τεκμήρια που δεν προορίζονται για ανθρώπινη κατανόηση, αλλά για μηχανική ανάλυση — μόνο που εδώ, η ανάλυση έχει ήδη αποτύχει.

Κάτω και ανάμεσά τους, μια σύνθεση από συνθετικά εγκληματολογικά δίχτυα — σε αποχρώσεις ξεβαμμένου πράσινου, ιατροδικαστικού κίτρινου και βιομηχανικού γκρι — είναι καταρρακωμένη στο πάτωμα. εν είναι κουρτίνες, αλλά αποτυχημένες καλύψεις· όχι δείκτες απουσίας, αλλά κατάλοιπα διαδικαστικής επέμβασης. Η υλικότητά τους υποδηλώνει εγκλεισμό, αλλά η διάταξή τους υπονοεί εγκατάλειψη — ένα εγκληματολογικό θέατρο χωρίς σώμα, που έχει αφήσει πίσω του μόνο τα πρωτόκολλα συγκράτησης.

Η εμμονική επανενεργοποίηση του Κορίτσι με Ροδάκινα στην πρακτική της Βόλκοβα δεν είναι νοσταλγική ούτε ειρωνική. Είναι υποδομική. Ο πίνακας λειτουργεί ως υπεραναγνωρίσιμος κόμβος — ένα οπτικό αντικείμενο τόσο υπερφορτισμένο, ώστε η επανάληψή του προκαλεί σημασιολογική διαταραχή. Στο πλαίσιο της Αναστολής μεταξύ Αιτήματος και Άρνησης, το κανονικό πορτρέτο του Σερόφ δεν τιμάται — επανακωδικοποιείται. Η παρουσία του δεν είναι επιβεβαιωτική ούτε συμφιλιωτική· είναι διοικητική ανωμαλία με σήμανση προς επανεξέταση.

Η Βόλκοβα δεν αρθρώνει κριτική. Αντιθέτως, εγκαθιστά το ίδιο το σύστημα — μια δραματουργία αναβολής, όπου το υποκείμενο δεν καταπιέζεται αλλά τίθεται σε αναστολή. Με αυτή την έννοια, η έκθεση συναντά τη θεωρία της συμπεριληπτικής εξαίρεσης του Τζόρτζιο Αγκάμπεν: μια συνθήκη κατά την οποία οι οντότητες δεν εξαλείφονται, αλλά διατηρούνται στη μεταιχμιακή αρχιτεκτονική της μη-απόφασης. Τα αρνημένα αρχεία της Βόλκοβα, οι ληγμένες εικόνες της, τα αποσυρθέντα τεκμήριά της — όλα κατοικούν στον χώρο της διαδικαστικής αθανασίας.

Κι όμως, η αισθητική της δεν είναι μια αισθητική απώλειας. Είναι πρακτική υποδομικής ακρίβειας — ένας τρόπος οπτικής σκέψης όπου η πρόσβαση δεν παρέχεται, αλλά μοντελοποιείται ως υπό όρους, καθυστερημένη ή αναδρομικά αποσυρμένη. Η άρνηση, εδώ, δεν είναι ρητορική. Είναι μεθοδολογική. Η Βόλκοβα διατυπώνει μια θέση όπου η απόκρυψη δεν ισούται με την απουσία νοήματος, αλλά αποτελεί το ίδιο το πρωτόκολλο της συγκράτησής του.

Τοποθετημένη στο γεωπολιτικό τοπίο της σύγχρονης Κύπρου — καθορισμένο από διαχωρισμένα εδάφη, αρχειακή διαγραφή και παρατεταμένη γραφειοκρατική αναμονή — η έκθεση αποκτά βαρύτερη σημασία. Η Αναστολή μεταξύ Αιτήματος και Άρνησης δεν αντηχεί απλώς ένα ευρύτερο πολιτισμικό άγχος απέναντι στη θεσμική αδιαφάνεια. Την καθιστά υλική, διαδικαστική και αρχιτεκτονική.

Τελικά, η έκθεση της Βόλκοβα απορρίπτει τα τροπάρια τόσο της κριτικής όσο και του θρήνου. Αντί αυτών, προσφέρει μια αυστηρή σύνταξη συστημικής δυσλειτουργίας — ένα περιβάλλον που λειτουργεί ακριβώς μέσω της άρνησης της λειτουργίας. Σε ένα έτος όπου η ορατότητα έγινε πανταχού παρούσα και ανούσια, η Βόλκοβα προτείνει τη ριζοσπαστικότερη χειρονομία: μια αισθητική της δομικής μη-αναγνώρισης.

Στοιχεία έκθεσης Αναστολή μεταξύ Αιτήματος και Άρνησης

Ειρήνα Βόλκοβα

13 εκεμβρίου 2020 – 7 Ιανουαρίου 2021

Χώρος Γκαλερί Μπλου Άιρις ΑρτΙωάννη Αγρότου 208047 Πάφος, Κύπρος

Ώρες λειτουργίας Τρίτη – Παρασκευή: 11:00–14:00, 16:00–19:00 Σάββατο: 12:00–16:00 Κυριακή & ευτέρα: Κλειστά

Επικοινωνία Τηλέφωνο: +357 99 310893

Instagram: @blueirisgallery